น้ำดื่มในสถานประกอบการ/โรงงานอุตสาหกรรม
ตอนที่2 – มาตรฐานน้ำสะอาด

  โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ปราโมช เชี่ยวชาญ

จากฉบับที่แล้ว ( ตอนที่1 )ได้กล่าวถึงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดหาน้ำดื่มในสถานประกอบการ/ โรงงานอุตสาหกรรม จะเห็นได้ว่าในข้อกฎหมายมีประเด็นต่าง ๆ ที่ควรทำความเข้าใจเพิ่มเติมหลายประเด็น ในฉบับนี้จะขอกล่าวถึงประเด็นเกี่ยวกับคุณภาพน้ำ หรือคำว่า “ น้ำสะอาด ” ตามที่กฎหมายกำหนดนั้นควรเป็นเช่นไร

จากกฎหมายของกระทรวงแรงงาน กำหนดว่า ให้จัดน้ำสะอาดสำหรับดื่ม ส่วนของกระทรวงอุตสาหกรรมกำหนดว่า ให้จัดน้ำสะอาดสำหรับดื่มตามมาตรฐานน้ำบริโภค ดังนั้น โดยสรุปในด้านคุณภาพน้ำที่จัดหาให้ลูกจ้างสำหรับดื่มต้องสะอาดและได้ตามมาตรฐานน้ำบริโภค

ในปัจจุบัน มาตรฐานน้ำบริโภคของประเทศไทยมีหลายหน่วยงานกำหนดมาตรฐานดังกล่าวที่สำคัญ ดังนี้คือ

1. กระทรวงสาธารณสุขได้ออกประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 61 (พ.ศ. 2524) เรื่องน้ำบริโภคในภาชนะที่ปิดสนิท และได้แก้ไขเพิ่มเติมโดย ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 135 (พ.ศ. 2534) เรื่อง น้ำบริโภคในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท (ฉบับที่ 2) รายละเอียดของมาตรฐานดังกล่าวแสดงในตารางที่ 1

ตารางที่ 1 มาตรฐานคุณภาพน้ำบริโภคในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท

ที่มา : ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 61 (พ.ศ. 2524) เรื่องน้ำบริโภคในภาชนะที่ปิดสนิท ตีพิมพ์ในราชกิจจา-นุเบกษา เล่ม 98 ตอนที่ 157 (ฉบับพิเศษ) ลงวันที่ 24 กันยายน 2524 ซึ่งได้แก้ไขเพิ่มเติมโดย ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 135 (พ.ศ. 2534) เรื่อง น้ำบริโภคในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท (ฉบับที่ 2) ลงวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2534 ตีพิมพ์ในหนังสือราชกิจจานุเบกษา เล่ม 108 ตอนที่ 61 ลงวันที่ 2 เมษายน 2534

2 . กระทรวงอุตสาหกรรมได้ ออกกฎหมาย/ มาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับเรื่องดังกล่าว ดังนี้

2.1 ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบัญญัติน้ำบาดาล พ.ศ. 2520 เรื่อง กำหนดหลักเกณฑ์และมาตรการในทางวิชาการสำหรับการป้องกันด้านสาธารณสุขและป้องกันสิ่งแวดล้อมเป็นพิษ โดยในประกาศดังกล่าวได้กำหนดมาตรฐานน้ำบาดาลที่ใช้บริโภคไว้ ดังตารางที่2

ตารางที่2 มาตรฐานคุณภาพน้ำบาดาลที่ใช้บริโภค

ที่มา : ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบัญญัติน้ำบาดาล พ.ศ. 2520 เรื่อง กำหนดหลักเกณฑ์และมาตรการในทางวิชาการสำหรับการป้องกันด้านสาธารณสุขและ ป้องกันสิ่งแวดล้อมเป็นพิษ ตีพิมพ์ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 112 ตอนที่ 29 ง ลงวันที่ 13 เมษายน 2542

2.2 ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 3470 (พ.ศ. 2549) ออกตามความในพระราชบัญญัติมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม พ.ศ. 2511 เรื่องยกเลิกมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมน้ำบริโภค เล่ม 1 ข้อกำหนดเกณฑ์คุณภาพและกำหนดมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมน้ำบริโภค โดยมีรายละเอียด ดังนี้

มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมน้ำบริโภค (มอก. 257-2549)

ประเภท

1. น้ำบริโภค แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ

1.1 ประเภทที่ 1 บรรจุในภาชนะบรรจุปิดสนิท

1.2 ประเภทที่ 2 ไม่บรรจุในภาชนะบรรจุ

  คุณลักษณะที่ต้องการ

1. ลักษณะทั่วไป

- ต้องปราศจากสิ่งแปลกปลอมและกลิ่นและรสที่ไม่พึงประสงค์หรือเป็นที่น่ารังเกียจ

- การทดสอบให้ทำโดยการตรวจพินิจ

2. คุณลักษณะทางฟิสิกส์

2.1 สี

- ต้องไม่เกิน 5 หน่วยแพลทินัม-โคบอลต์

- การทดสอบให้ปฏิบัติ Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th Edition 1998 ข้อ 2120 B

2.2 ความขุ่น

- ต้องไม่เกิน 5 หน่วยเอ็นทียู

- การทดสอบให้ปฏิบัติตาม Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th Edition 1998 ข้อ 2130 B

2.3 ค่าความเป็นกรด-ด่าง

- ต้องอยู่ระหว่าง 6.5 ถึง 8.5

- การทดสอบให้ปฏิบัติตาม Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th Edition 1998 ข้อ 4500- H + B

3. คุณลักษณะทางเคมี

3.1 ประเภทที่ 1 ให้เป็นไปตามตารางที่ ก.

3.2 ประเภทที่ 2 ให้เป็นไปตามตารางที่ ก. อาจอนุโลมให้เป็นไปตามตารางที่ ข. ได้ชั่วคราว

4. สารที่เป็นพิษ ให้เป็นไปตามตารางที่ ค

ตารางที่ ก คุณลักษณะทางเคมี (ข้อ 3.1 และข้อ 3.2)

หมายเหตุ * หมายถึง Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th Edition 1998

ตารางที่ ข คุณลักษณะทางเคมีอนุโลมของน้ำบริโภคประเภทที่ 2 (ข้อ 3.2)

หมายเหตุ * หมายถึง Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th Edition 1998

5. สุขลักษณะ

5. 1 สุขลักษณะในการทำน้ำบริโภค ให้เป็นไปตาม มอก.34

5. 2 จุลินทรีย์ที่มีในน้ำบริโภค ต้องไม่เกินเกณฑ์ที่กำหนด ดังนี้

1) โคลิฟอร์มแบคทีเรีย ต้องน้อยกว่า 1.1 ในตัวอย่าง 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร โดย

2 ) เอสเชอริเชีย โคไล ( Escherichia coli ) ต้องไม่พบในตัวอย่าง 100 ลูกบาศก์

3) สตาฟิโลค็อกคัส ออเรียส ( Staphylococcus aureus ) ต้องไม่พบในตัวอย่าง 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร

4) ซาลโมเนลลา ( Salmonella ) ต้องไม่พบในตัวอย่าง 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร

5) คลอสตริเดียม เพอร์ฟริงเจนส์ ( Clostridium perfringens ) ต้องไม่พบในตัวอย่าง

6) ในกรณีที่มีโรคระบาดทางน้ำในท้องถิ่นนั้น ให้ตรวจจุลินทรีย์ที่เป็นสาเหตุของโรคระบาดในขณะนั้นด้วย เช่น อหิวาตกโรค ไทฟอยด์ บิด

ตารางที่ ค สารที่เป็นพิษ

หมายเหตุ * หมายถึง Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 20th Edition 1998

ที่มา : ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 3470 (พ.ศ. 2549) ออกตามความในพระราชบัญญัติ

มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม พ.ศ. 2511 เรื่องยกเลิกมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมน้ำ

บริโภค เล่ม 1 ข้อกำหนดเกณฑ์คุณภาพและกำหนดมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมน้ำบริโภค

ตีพิมพ์ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 123 ตอนที่ 64 ง ลงวันที่ 6 กรกฎาคม 2549

นอกจากนี้ ในการผลิตน้ำประปาจากหน่วยงานต่าง วัตถุประสงค์ของการผลิตน้ำคือให้ได้คุณภาพน้ำตามมาตรฐานน้ำดื่มด้วย ดังนั้นหน่วยงานที่ผลิตน้ำประปาต่าง ๆ จึงมีมาตรฐานคุณภาพน้ำของหน่วยงานเองอีกด้วย ในที่นี้จะขอยกตัวอย่างเกณฑ์คุณภาพน้ำประปาของการประปานครหลวง ดังแสดงในตารางที่ 3

ตารางที่ 3 มาตรฐานคุณภาพน้ำประปาของการประปานครหลวง (ตามข้อแนะนำขององค์การอนามัยโลก ปี 2006)

หมายเหตุ การประปานครหลวงพิจารณาวิเคราะห์รายการที่มีผลต่อสุขภาพและความน่าดื่มน่าใช้

* 1 mg = 1,000 m g

ที่มา : http://www.mwa.co.th/download/prd01/wqa/who 2006.pdf

โดยสรุป การจัดหาน้ำดื่มให้กับพนักงานในสถานประกอบการ/โรงงานอุตสาหกรรม เกี่ยวกับคุณภาพของน้ำ ต้องได้มาตรฐานน้ำดื่มดังที่กล่าวถึงข้างต้น ถึงแม้ว่าจะมีอยู่หลายมาตรฐาน แต่หากพิจารณาในรายละเอียดจะพบว่า ค่อนข้างใกล้เคียงกัน ดังนั้น จึงสามารถเลือกใช้มาตรฐานใดก็ได้ ขึ้นอยู่กับปัจจัยสนับสนุนอื่น ๆ ประกอบการการตัดสินใจของแต่ละสถานประกอบการ

สำหรับประเด็นอื่น ๆ เกี่ยวกับเรื่องน้ำดื่มในสถานประกอบการ/โรงงานอุตสาหกรรม จะได้กล่าวถึงในฉบับต่อ ๆไป

- โปรดอดใจรอ -