ISO 39001

โดย รองศาสตราจารย์สราวุธ สุธรรมาสา

          1. มาตรฐานระบบการจัดการความปลอดภัยทางถนน ISO 39001
         ข้อมูลจากองค์การอนามัยโลกแสดงให้เห็นว่าในแต่ละปีจะมีอุบัติเหตุทางถนนที่เกิดขึ้นทั่วโลกเป็นเหตุให้มีผู้เสียชีวิตประมาณ 1.3 ล้านคน และบาดเจ็บประมาณ 20-50 ล้านคน และมีแนวโน้มเรื่องจำนวนที่จะมากขึ้น ๆ ส่งผลกระทบอย่างมากทั้งต่อชีวิต และทรัพย์สิน องค์การ ISO จึงได้จัดทำมาตรฐาน Road Traffic Safety (RTS) หรือ ISO 39001 ขึ้น โดยมีเป้าหมายที่จะลดหรือกำจัดการเสียชีวิตและการบาดเจ็บรุนแรง
         มาตรฐานนี้สามารถนำไปใช้ได้ในทุกประเภทกิจการและทุกขนาด และเหมาะสมกับธุรกิจที่มีความต้องการจะ
                  1.1 ปรับปรุงการปฏิบัติงานด้านความปลอดภัยทางถนน
                  1.2 พัฒนา ดำเนินการ รักษา และปรับปรุงระบบการจัดการความปลอดภัยทางถนน
                  1.3 สร้างความมั่นใจว่าได้ปฏิบัติตามนโยบายความปลอดภัยทางถนน
                  1.4 แสดงตนว่าองค์กรได้ดำเนินการสอดคล้องกับมาตรฐานนี้
         2. ลักษณะของ ISO 39001
         มาตรฐานนี้เป็นมาตรฐานที่เน้นในเรื่องระบบการจัดการ ประกอบด้วยข้อกำหนดที่เกี่ยวกับการกำหนดและการปฏิบัติให้เป็นไปตามนโยบายความปลอดภัยทางถนน การกำหนดวัตถุประสงค์และการจัดแผนการดำเนินงานที่สอดคล้องกับกฎหมายและข้อกำหนดอื่น ๆ ที่องค์กรได้มีข้อตกลงไว้ และข้อมูลข่าวสารที่เกี่ยวกับองค์ประกอบและเกณฑ์ที่สัมพันธ์กับเรื่องความปลอดภัยทางถนนที่ทางองค์กรชี้บ่งว่าองค์กรสามารถควบคุมได้และรวมถึงที่มีองค์กรมีอิทธิพลกว่า
มาตรฐานนี้เน้นถึงเรื่องการร่วมมีหน้าที่ความรับผิดชอบของฝ่ายต่าง ๆ ซึ่งรวมถึงผู้ใช้ถนนด้วยที่ต้องปฏิบัติตามกฎหมายและมีพฤติกรรมการใช้ถนนที่เหมาะสม
ในกรณีที่องค์กรไม่สามารถปฏิบัติตามบางข้อกำหนดได้อันเนื่องมาจากธรรมชาติของธุรกิจนั้นไม่มีหรือไม่เกี่ยวข้องกับข้อกำหนด องค์กรนั้นก็สามารถที่จะยกเว้นไม่ปฏิบัติตามเรื่องนั้น ๆ ได้ ทั้งนี้ต้องไม่มีผลต่อความสามารถขององค์กรที่จะพัฒนา ดำเนินการ รักษา และปรับปรุงระบบการจัดการนี้ได้อย่างประสบความสำเร็จ
         ISO เห็นว่าระบบการจัดการนี้สามารถที่จะบูรณาการเข้ากับระบบการจัดการอื่น ๆ ที่มีอยู่ในองค์กรได้ และสามารถใช้กระบวนการทำงานในแนวทางของ PDCA มาใช้ในการทำระบบการจัดการความปลอดภัยทางถนนนี้ได้
         3. ข้อกำหนดของมาตรฐาน ISO 39001
         มาตรฐานนี้ประกอบด้วย 7 ข้อกำหนดหลัก และ 25 ข้อกำหนดรอง ดังนี้ (ข้อความตัวอักษรสีแดง คือข้อกำหนดของมาตรฐาน ISO 39001 และหมายเลขข้อที่เขียนมานี้ เป็นหมายเลขตามต้นฉบับมาตรฐาน ทั้งนี้เพื่อให้สะดวกหากจะศึกษาไปพร้อมกับต้นฉบับ)
         4.บริบทขององค์กร (Context of the organization)
                  4.1 ความเข้าใจเกี่ยวกับองค์กร (Understanding of the organization and its context)
                  4.2 ความเข้าใจในความต้องการและความคาดหวังของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง (Understanding the needs and expectations of interested parties)
                  4.3 การกำหนดขอบเขตของระบบการจัดการ RTS (Determining the scope of the RTS management system)
                  4.4 ระบบการจัดการ RTS (RTS Management system)
         ข้อกำหนดแรกเป็นเรื่องการประเมินสถานะขององค์กรว่าเป็นองค์กรอะไร มีผู้เกี่ยวข้องเป็นใครบ้าง จะกำหนดขอบเขตของการทำระบบแค่ไหน
         5.ภาวะผู้นำ (Leadership)
                  5.1 ภาวะผู้นำและพันธะสัญญา (Leadership and commitment)
                  5.2 นโยบาย
                  5.3 บทบาทองค์กร หน้าที่ความรับผิดชอบ และอำนาจ (Organization roles, Responsibilities and authorities)
         เป็นข้อกำหนดที่่มุ่งเน้นไปที่ผู้บริหารที่ต้องมีบทบาทในการนำองค์กรไปสู่การทำระบบการจัดการนี้ เช่น
                  - จัดหาทรัพยากรให้เพียงพอต่อการพัฒนา ดำเนินการ รักษา และปรับปรุงระบบ
                  - สื่อสารความสำคัญของการปฏิบัติตามกฎหมาย และตามข้อกำหนดของระบบนี้
                  - พิจารณากำหนดวัตถุประสงค์สำหรับระยะเวลาสั้น และกำหนดว่าในระยะยาวจะต้องกำจัดการเสียชีวิตและการบาดเจ็บรุนแรง
                  - มอบหมายหน้าที่ความรับผิดชอบ และสื่อสารให้ทราบโดยทั่วกัน
         6.การวางแผน
                  6.1 ทั่วไป
                  6.2 กิจกรรมที่มีต่อความเสี่ยงและโอกาส (Actions to address risks and opportunities)
                  6.3 RTS Performance factors
                  6.4 วัตถุประสงค์ของ RTS และการวางแผนเพื่อการบรรลุวัตถุประสงค์ (RTS Objectives and planning to achieve them)
         กิจกรรมสำคัญของข้อกำหนดนี้คือการชี้บ่งอันตรายและการประเมินความเสี่ยงเกี่ยวกับการเดินทางทางถนน แล้วทำการลดและหรือควบคุมความเสี่ยงตามแต่กรณี ซึ่งต้องกำหนดวัตถุประสงค์ให้ชัดเจน ในมาตรฐานนี้ได้กำหนดให้องค์กรกำหนดเป็นวัตถุประสงค์ระยะยาวที่ต้องไม่มีอุบัติเหตุทางถนนที่ทำให้เกิดการเสียชีวิตหรือพิการ นอกจากนี้ยังมีการกำหนดเกี่ยวกับตัวชี้วัดการดำเนินงาน (คือ RTS Performance factors)
         7.การสนับสนุน (support)
                  7.1 การประสานงาน (Coordination)
                  7.2 ทรัพยากร (Resources)
                  7.3 ความสามารถ (Competence)
                  7.4 ความตระหนัก (Awareness)
                  7.5 การสื่อสารและการส่งเสริม (Communication and promotion)
                  7.6 ข้อมูลข่าวสารที่(ทำ)เป็นเอกสาร (Documented information)
                           7.6.1 ทั่วไป
                           7.6.2 การสร้างและการเป็นปัจจุบัน (Creating and updating)
                           7.6.3 การควบคุมข้อมูลข่าวสารที่เป็นเอกสาร (Control of documented information)
         ข้อกำหนดที่เป็นเรื่องการสนับสนุนนี้ ได้กำหนดให้ทางองค์กรกำหนดทรัพยากรที่ต้องใช้ในการพัฒนา ดำเนินการ รักษาและปรับปรุงระบบ พัฒนาบุคลากรให้มีความสามารถ ตระหนักถึงความสำคัญของเรื่องนี้ องค์กรต้องสื่อสาร และส่งเสริมการดำเนินงานของฝ่าย/แผนกต่าง ๆ ขององค์กรเอง และกับหน่วยงานภายนอก องค์กรต้องจัดทำเอกสารที่จะนำมาใช้ในระบบด้วย
         8.การดำเนินการ (Operation)
                  8.1 การวางแผนและการควบคุมการดำเนินงาน (Operational planning and control)
                  8.2 การเตรียมการและการตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน (Emergency preparedness and response)
         การดำเนินการในข้อกำหนดนี้คือการจัดทำแผนตามความเสี่ยงที่มี การดำเนินงานตามแผน และรวมถึงการควบคุมการดำเนินงานให้เป็นไปตามแผน นอกจากนี้ยังมีเรื่องการเตรียมความพร้อมเพื่อการรับมือกับภาวะฉุกเฉินที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้รถใช้ถนน
         9. การประเมินผลการปฏิบัติงาน (Performance evaluation)
                  9.1 การเฝ้าระวัง การวัดผล การวิเคราะห์ และการประเมินผล (Monitoring, Measurement, Analysis and evaluation)
                  9.2 การสอบสวนอุบัติการณ์ทางถนน (Road traffic crash and other road traffic incident investigation)
                  9.3 การตรวจประเมินภายใน (Internal audit)
                  9.4 การทบทวนการจัดการ (Management review)
         ข้อกำหนดนี้เน้นหนักเรื่องการประเมินการดำเนินงาน ประกอบด้วยการประเมินในหลายเรื่องหลายระดับ ได้แก่การเฝ้าระวังสิ่งแวดล้อมในการทำงาน การเฝ้าระวังสุขภาพผู้ปฏิบัติงาน สองเรื่องนี้จะเป็นการประเมินว่าการควบคุม ป้องกันอันตรายต่าง ๆ ได้ผลดีหรือไม่อย่างไร เมื่อเกิดอุบัติการณ์ก็ทำการสอบสวนซึ่งก็เป็นการประเมินว่าอะไรผิดพลาด จะได้ไปแก้ไข ป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นอีก ส่วนการตรวจประเมินภายในก็เป็นเรื่องการประเมินการดำเนินงานขององค์กรว่าได้ทำงานมีความสอดคล้องกับข้อกำหนดและนโยบายขององค์กรหรือไม่ สุดท้ายจะเป็นการประเมินที่มีเป้าหมายสำคัญในเรื่องการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องซึ่งในระบบการจัดการนี้เรียกเป็นการทบทวนการจัดการ
         10.การปรับปรุง (Improvement)
                  10.1 การไม่เป็นตามที่กำหนดและการแก้ไข (Nonconformity and corrective action)
                  10.2 การปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (Continual improvement)
         ข้อกำหนดสุดท้ายนี้เป็นเรื่องการปรับปรุง ซึ่งทำใน 2 ลักษณะ คือเมื่อทำระบบไปแล้วพบว่ามีอะไรยังไม่ดี ยังไม่เป็นไปตามข้อกำหนด ก็ทำการแก้ไขทำการป้องกันต่อไป ในอีกลักษณะคือการปรับปรุงการทำงานทั้งหมดให้ดีกว่าที่ผ่านมา
         บทสรุป
         ระบบการจัดการ ISO 39001 Road Traffic Safety เป็นมาตรฐานการจัดการที่เน้นการแก้ไขปัญหาและผลกระทบที่เกิดขึ้นจากอุบัติเหตุทางถนนที่มีความเสียหายมหาศาลทั้งต่อชีวิต และทรัพย์สิน มาตรฐานนี้สามารถใช้แนวทางการจัดการแบบ PDCA มาใช้ในการดำเนินงานได้ และข้อกำหนดหลักก็เป็นเรื่องการบริหาร ดังนั้นองค์กรที่มีระบบการจัดการ มอก./ OHSAS 18001 ใช้งานอยู่ สามารถบูรณาการทั้งสองระบบเข้าด้วยกันได้ ทำให้ขอบข่ายการทำงานของระบบครอบคลุมมากยิ่งขึ้น สะท้อนความมุ่งมั่นของผู้บริหารในเรื่องการคุ้มครองความปลอดภัยของลูกจ้าง และเป็นการยกระดับมาตรฐานการทำงานขององค์กรนั้น ๆ

________________________