การจัดบริการสุขภาพผู้สูงอายุ
รศ.พาณี (รศ.ปาริฉัตร)

ประวัติและความเป็นมาการจัดบริการสุขภาพผู้สูงอายุ
   จากนโยบายรัฐบาลในสมัย พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี ได้แถลงนโยบายด้านสาธารณสุข ในปี พ.ศ.2523 ซึ่งมีทั้งหมด 11 ข้อ และข้อที่เกี่ยวข้องกับการบริการสุขภาพสำหรับผู้สูงอายุคือ ข้อ 1.ความว่า “จะเร่งรัดการดำเนินงานโครงการสาธารณสุขมูลฐานด้วยการจัดการบริการให้ประชาชนในระดับหมู่บ้าน และระดับตำบล ที่ยังไม่ได้รับกล่าวให้มีโอกาสใช้บริการ ป้องกันโรค ส่งเสริมสุขภาพการรักษาพยาบาลเบื้องต้น ทั้งนี้จะหการสงเคราะห์ผู้มีรายได้น้อย และผู้สูงอายุ ด้านการรักษาพยาบาลเบื้องต้น ทั้งนี้จะให้การสงเคราะห์ผู้มีรายได้น้อย และผู้สูงอายุด้านการรักษาพยาบาลเป็นพิเศษ โดยจะประสานความร่วมมือกับภาคเอกชนด้วย” และในปี 2523 – 2524 กระทรวงสาธารณสุข ได้แต่งตั้งงานและคณะกรรมการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ซึ่งได้ดำเนินการกิจกรรมต่าง ๆ ไว้หลายด้าน คือ กรมการแพทย์ พยาบาลสังคมสงเคราะห์ การประชุมวิชาการสนับสนุนการจัดตั้งคลินิกผู้สูงอายุ และชมรมผู้สูงอายุขึ้นตามโรงพยาบาลต่าง ๆ บริการสุขภาพผู้สูงอายุ ให้ความรู้แก่ประชาชน และริเริ่มการวิจัยที่เกี่ยวข้อง

   กรมการแพทย์ในฐานะเป็นหน่วยงานรับผิดชอบโครงการผู้สูงอายุของกระทรวงสาธารณสุขร่วมกับองค์การอนามัยโลกจัดให้มีการสัมมนาระดับชาติ ครั้งที่ 1 เรื่อง บริการสุขภาพผู้สูงอายุ ณ โรงแรมอินทรารีเยนต์ มหานคร ระหว่างวันที่ 4 – 6 พฤศจิกายน 2524 ผลจากการสัมมนา ทำให้ทราบถึงข้อมูลและปัญหาของผู้สูงอายุในประเทศไทย การให้บริการสุขภาพผู้สูงอายุทั้งในและต่างประเทศ

   จากนโยบายรัฐบาลในสมัย พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี ได้แถลงนโยบายด้านสาธารณสุข ลงวันที่ 27... 2529 ทั้งหมด 12 ข้อ ขอที่เกี่ยวข้องกับบริการสุขภาพสำหรับผู้สูงอายุคือ ข้อ 2. ความว่า “สนับสนุนกิจกรรมการให้สาธารณสุขขั้นพื้นฐานแก่ประชาชน ทั้งที่ดำเนินการโดยรัฐและองค์กรเอกชนอย่างจริงจังและต่อเนื่อง ในสภาพที่ดำเนินการโดยรัฐ จะจัดบริการให้เปล่าสำหรับผู้สูงอายุ เด็กและผู้ที่มีรายได้ต่ำ” จากนั้นในแผนพัฒนาการสาธารณสุข ฉบับที่ 6 (2530-2534) มีนโยบายให้กรมการแพทย์ขยายงานด้านสาธารณสุขมูลฐานไปยังประชาชนทุกพื้นที่ ให้เข้าใจเกี่ยวกับพฤติกรรม ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดโรคไม่ติดต่อ โดยบรรจุไว้ในแผนฯ 6 เพื่อสนองนโยบายให้เป็นไปตามแผนที่กำหนด และได้กำหนดเป็นโครงการต่าง ๆ ได้ ทั้งหมด 15 โครงการ

   ซึ่งงานผู้สูงอายุเป็นหนึ่งใน 15 โครงการนี้ กรมการแพทย์ได้แต่งตั้งคณะทำงานเพื่อวางหลักการและรูปแบบสำหรับดำเนินงาน เพื่อให้งานด้านผู้สูงอายุเป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น และจากการสัมมนาระดับชาติครั้งที่ 2 เรื่อง บริการสุขภาพผู้สูงอายุ ณ โรงแรมรอยัล ริเวอร์ กรุงเทพมหานคร ระหว่างวันที่ 25-26 เมษายน 2533 ผลจากการสัมมนาได้กำหนดกลวิธีการบริการสุขภาพผู้สูงอายุ การลดภาษีรายได้ผู้ดูแลผู้สูงอายุ การจัดหน่วยงานรับผิดชอบงานผู้สูงอายุ และในเดือนมิถุนายน 2533 กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ได้แต่งตั้งคณะทำงานจัดตั้งสถาบันสุขภาพผู้สูงอายุ

   ในปี 2534 เริ่มมีการจัดงบประมาณสำหรับบริการทางการแพทย์ และสาธารณสุขแก่ผู้สูงอายุ และเริ่มมีการจัดทำบัตรประจำตัวผู้สูงอายุ ตลอดจนการจัดตั้งคลินิกผู้สูงอายุและชมรมผู้สูงอายุทั่วประเทศ ในช่วงแผนพัฒนาการสาธารณสุข ฉบับที่ 6 (พ.ศ.2535 – 2539) กรมการแพทย์ได้แบ่งส่วนราชการขึ้นใหม่ ตั้งแต่วันที่ 29 ตุลาคม 2535 โดยจัดตั้งสถาบันพัฒนาสุขภาพและเวชศาสตร์ผู้สูงอายุเป็นหน่วยงานระดับกองขึ้นเป็นการภายใน เพื่อเป็นศูนย์กลางในการพัฒนา

   ตัวอย่าง งานบริการของคลินิกผู้สูงอายุ ตั้งแต่สถานีอนามัย ศูนย์สุขภาพชุมชน หรือ ศูนย์บริการสาธารณสุขของกรุงเทพมหานคร ได้แก่